Aile Danışmanlığına Farklı Bir Bakış

İzmir Aile ve Çift Terapisi

TUİK’in 2022 yılında açıkladığı “Boşanan Çiftlerin Sayısı” raporu, 2014-2022 yılları arasında boşanan çiftlerin sayısında yüksek bir artış olduğunu göstermektedir. 2014 yılında boşanan çift sayısı 130.913 iken, 2022 yılında bu sayı 180.954’e ulaşmıştır. Aynı raporda, velayete verilen çocukların sayısı da ortaya konulmuştur; 2014 yılında bu sayı 107.337 iken, 2022 yılında 180.592’ye çıkmıştır. TUİK’in verilerine dayanarak, 2022 yılında boşanma psikolojisinin etki ettiği birey sayısının 545.500 olduğu sonucuna ulaşabiliriz. Sosyal bir gözlem yaptığımızda, boşanmanın Türkiye’de ciddi bir kriz haline geldiğini de görebiliriz.

Boşanma süreci genel olarak yıpratıcı bir deneyimdir. 2021 yılında hukuk mahkemelerinde açılan boşanma davalarının oranları %47,5 çekişmeli iken, %50,1’i anlaşmalı olarak işlenmiştir. %47,5 azımsanamayacak bir orandır; ancak %50,1’lik anlaşmalı boşanmaların ne kadarının sağlıklı olduğu sorgulanmalıdır. Unutmamalıyız ki boşanma sadece hukuksal bir süreç değil, aynı zamanda psikolojik bir süreçtir ve bu boşanmanın psikolojik yönünü aile danışmanları üstlenmektedir.

Boşanma davaları sonucunda velayetlerin büyük bir kısmı annelere verilirken, babalar bu süreç dışında kalmaktadır. Eğer sağlıklı bir ebeveynlik planı oluşturulmazsa, ebeveynler arasındaki gerginliğin çocuğa aktarılması kaçınılmaz hale gelir. Bu sağlıksız aktarım sonucunda çocuklar, diğer ebeveynlerinden giderek kopmakta ve kaygılı bağlanma veya içe dönüklük gibi problemlere yatkınlık göstermektedir. Ünlü bir aile terapisti olan Minuchin, 1974 yılında bu durumu “Üçgenleşme” olarak tanımlamıştır. Üçgenleşme üç şekilde karşımıza çıkar:

1. Dengeli Üçgenleşme: Ebeveynlerin kendi anlaşmazlıklarını yapıcı bir şekilde çözdüğünde oluşur. En ideal ebeveyn-çocuk üçgenleşmesi olarak kabul edilir.

2. Günah Keçisi: Dışarıdan bakıldığında ebeveynlerin iyi bir iletişimde olduğu gibi görünen, ilgi ve odaklarını çocuklarına çevirdikleri durumlarda şekil alır. Buradaki ayırıcı nokta, ebeveynlerin uyumsuz ve sağlıksız iletişimde bulunmasıdır.

3. Kapsayıcı Üçgenleşme: İsmi yanıltıcı olsa da, en fazla kötü etkiye sahip olan üçgenleşme türüdür. Ebeveynlerden biri diğer ebeveyni dışlayarak çocuğun büyüme sürecine dahil edilmemesini sağlar. Karşı taraf ise bu çatışmaya çocuğu aktif bir şekilde çekmeye çalışır. Çocuk, bu durumda taraf olma hissiyatına kapılır ve psikososyal olarak olumsuz etkilenir.

   
   

Hal böyleyken, boşanma sürecinden psikolojik sağlık açısından en az zararla çıkmak için neler yapılabilir, bu konu hakkında konuşalım. Öncelikle ebeveynler, aile danışmanlığı aracılığıyla aynı ortamda sağlıklı iletişim kurmayı öğrenirler. Peki bu nasıl olur? Eşler arasındaki fikir ayrılıkları üç farklı kavram üzerinde gerçekleşir. Gelin bu kavramları birlikte açalım:

1. Müzakere: Kazan-kazan ilkesine dayalı bu iletişim türü, tarafların taleplerini ortak bir zeminde buluşturduğu için en ideal iletişim türüdür. Ancak, tarafların bu yaklaşımı benimsemesi zordur; burada aile danışmanı devreye girer.

2. Münazara: Kazan-kaybettir. Tarafların talepleri ortak noktada buluşamaz ve hangi tarafın argümanı daha güçlü ise o kazanır.

3. Münakaşa: Kazan-kaybetin ötesidir. Ağız dalaşı olarak tanımlayabiliriz. Sonuçları bireyler için ağır olabilir.

   
   

Evlilikte çatışmalar kaçınılmazdır. Önemli olan, bu çatışmaların nasıl çözüldüğüdür. Eğer çözüm müzakere yoluyla sağlanırsa, çiftler arasındaki bağlar güçlenir ve karşılıklı saygı korunur. Ancak çatışmalar münazara ya da münakaşa ile çözülmeye çalışılıyorsa, bu durum evliliğin sağlam temeller üzerine kurulmadığını gösterebilir.

Bir çift boşanma sürecine girmişse veya bu sürece yaklaşmışsa, aile danışmanı çiftin sağlıklı bir şekilde iletişim kurabilmesi için uygun bir ortam oluşturur ve çeşitli teknikler uygular. Eğer boşanma gerçekleşecekse ve çocuk söz konusuysa, çocuğun sağlıklı bir büyüme ortamında yetişmesi için bir ebeveynlik planı hazırlanır ve bu plan üzerinde müzakere edilerek ortak bir metne dönüştürülür.

Sağlıkla kalın.

Psikoloji Öğrencisi

Yiğit Orhan