Çevrenizde, davranışlarının sürekli onayını isteyen ve takdir edilmesini bekleyen, yalnızca kendinden bahseden, sizin ve çevrenizdeki olaylara aldırış etmeyen, hatta problemlerinizi küçümseyen biriyle karşılaştınız mı? Bu kişiler genellikle oldukça manipülatif olduklarından, belki de hiç fark edemediniz! Bu yazıda, narsistik kişilik bozukluğuna sahip bireyleri daha detaylı ele alacağız. Keyifli okumalar dileriz.
Narsisizm, suya düşen yansımasına aşık olan Narkissos’tan adını almıştır. Bir bozukluk olarak değerlendirildiğinde narsisizm; empati eksikliği, duyarsızlık, büyülenme, beğenilme ihtiyacı, onaylanma beklentisi, eleştirilere aşırı tepki verme gibi özelliklere sahiptir. Narsistik kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler devamlı olarak farklı ve özel olduklarını anlatırlar ve bunun fark edilmesini arzularlar. Bu derece kendinden emin bir şekilde gösterişli bir özgüven yapısında kusursuz yaşam hikayeleri sergileseler de aslında bu kişiler oldukça güçsüz ve temelsiz özgüven yapısına sahiptirler. Onay arzusunun bu denli yüksek olması, davranışlarının gülünç olacağı korkusundan gelmektedir. Ayrıca, narsistik bireyler duygularını zayıflık olarak algıladıklarından hem duygularını minimum düzeyde dışa yansıtırlar hem de başkalarının problemlerine de kayıtsızdırlar. Bu kişilerde en temele inildiğinde utanç, yetersizlik, aşağılık gibi duygular yoğun bir şekilde hissedilmektedir.
Narsistik özelliklere sahip bireyler dışarıdan bakıldığında kusursuz bir tablo çizseler de oldukça kırılgan bir özgüven yapısına sahip olduklarından idealize edilmiş hedefler, mükemmeliyetçilik ve başkalarını küçük görme gibi davranışları savunma mekanizması olarak kullanırlar. Gerçekçi olmayan idealler bu kişiler için oldukça belirleyicidir. Bu ideallere ulaştıklarına kendilerini ikna edip büyüklenmeci tavır sergileyebilir ya da kendilerini doğuştan kusurlu olduğuna inandırıp bu hedeflere asla ulaşamayacaklarını düşünürler. Kendilerini ideallerine ulaşmış gördüklerinde çevrelerindeki kişilere küçümseyici davranırken çevrelerindeki birini idealize ettiklerinde ise bu sefer küçük gördükleri kişi kendileridir. Büyüklenmeci kişilik geliştirdiklerinden onaylamak, iltifat ve övgü olmak oldukça tatmin edici bir durumdur. Ayrıca bu kişiler mükemmeliyetçilik tutumlarından dolayı ise başkalarına karşı duygularını belli edecek davranışlardan da kaçınmaktadırlar.
Narsistik Kişilik Bozukluğunun İki Ucu: Büyüklenmeci ve Kırılgan Narsisizm
Büyüklenmeci Narsisizm: Kendilerini erişilmesi imkansız ideallerine ulaşmış olarak gören bu kişiler kendilerini yüceltir ve başkalarına karşı küçümseyici tutumlar sergilerler. Çevrelerine karşı duyarsız kalmalarının temel nedeni kendilerine fazlasıyla odaklanmalarıdır. Sosyal ortamlarda tüm dikkatin üzerlerinde olması çok önemlidir. Bu sebeple de abartılı özgüven ile uyumsuz davranışlar sergilerler. Bu kişiler tarafından sadece olumlu ve çıkarlarına yönelik yorumlar kabul edilir. Yakın ilişkide sömürücü ve faydalanıcı davranır, benlik algılarını daha da yüceltirler.
Hata yapmak bu kişiler için kabul edilemezdir. Yanlış ve hata yapma durularında direkt olarak inkar edilir. Ayrıca kişiliklerine karşı oluşan tehdit durumlarında saldırgan davranışlar da sergileyebilirler.
Kırılgan Narsisizm: Bu kişiler de kişiliklerini yüceltip abartılı özgüven davranışları gösterseler de reddedilme kaygısı gözlemlenir. Mükemmeliyetçilik anlayışlarına uyduklarını düşünmediklerinden aslında oldukça düşük özgüven yapıları vardır. Kusurlu olduklarını düşünen bu kişiler dışarıdan bunun anlaşılmaması için efor sarf ederken kaygılı ve hassas davranışlar gösterebilirler. Kırılgan narsisizm özelliği gösteren kişiler düşük benlik saygısına sahip olup sürekli olarak onay ve takdir beklerler. Çevresi tarafından yeteri kadar ilgi ile karşılaşmadıklarında ise hayal kırıklığı duygusu kaçınılmazdır.
Bu yazıda genel olarak narsistik kişilik bozukluğu tanımlanmış olup oldukça farklı olan iki yönünden bahsedilmiştir. Bu kişilerle sağlıklı ilişkiler kurmak, hem kendileri hem de çevreleri için oldukça zorlayıcı olabilir. Farkındalığın arttırılması adına ele alınan bu konuda profesyonel destek alınması tavsiye edilir. Eğer bu problemlere sahip bir tanıdığınız var ise profesyonel destek almaya yönlendirebilirsiniz. Karşıyaka, İzmir'de bulunan psikoloji ve danışmanlık merkezimizde tavsiye edilen psikolog arayan danışanlar yüz yüze ya da online psikoterapi hizmetlerinden faydalanabilmektedir.
Nisa ÖZALTUN
Dokuz Eylül Üniversitesi Psikoloji Öğrencisi
Referanslar:
Akyol Kol, H. (2023). Narsisizmin iki yüzü: Büyüklenmeci ve kırılgan narsisizmin gelişimsel temelleri üzerine bir gözden geçirme. Türk Eğitim Değerlendirmeleri Dergisi, 4(4), 6-29.
Inan, E. (2015). Narsistik Kişilik Örgütlenmesinin Bağlanma Kuramı Çerçevesinde Ele Alınması: Vaka Örneği. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 2(1), 1-12. https://doi.org/10.31682/ayna.470645
Comments