Ülkemizde son zamanlarda artan boşanma sayılarına “Aile Danışmanlığı’na Farklı Bir Bakış” yazımızda değinmiştik. Farklı ülkelerde de son zamanlarda boşanma sayısı artmakta fakat Türkiye’den farklı olarak özellikle Avrupa ülkeleri ve Kuzey Amerika ülkelerinde “ortak ebeveynlik” üzerine daha çok düşülmektedir. İstatistiksel verilere bakarsak sadece 2022 yılında velayete verilen 180.592 çocuk verisini görebiliriz. Velayetlerin yüksek kesimi annelere verilmektedir ve bu süreçte genellikle babalar devre dışı bırakılmaktadır. Herkes babaların çocuk gelişiminde önemli bir rol aldığını söyleyebilir ama konu velayete gelince bir şekilde babalar çocuğun kulvarına dahil edilmemektedir. Bu sürecin olumlu geçmesi için aslında bir reçete vardır; o da “ortak ebeveynlik”.
Peki, nedir bu ortak ebeveynlik? Bu yazımızda ortak ebeveynliğin ne olduğu, nasıl oluşturulduğu, nasıl uygulandığı ve çocuk üzerindeki mutlak etkilerine değinmeye çalışacağız. İyi okumalar.
Ortak Ebeveynlik Nedir?
İnsanlar evlenebilir, çocukları olabilir ve boşanabilir. Aslında bu süreç doğada işleyen bir çarktır. Fakat madalyonun diğer yüzünde doğada işlemeyen bir çark bulunmaktadır. İnsanlar eşlerinden boşanabilir ama çocuklarından boşanamazlar. Bu hukuki bir karşılığı olmayan ama boşanmanın psikolojik yönünü bizlere sunan bir cümledir. Boşanma neticesinde genelde çocukların resmi velayeti bir ebeveyne verilir, diğer ebeveynse çocukların hayatlarında olması gerektiği kadar yer almaz. Bu durum kaçınılmaz olarak çocuklarda olumsuz örüntülere, tutumlara sebebiyet verebilir. Bu örüntülere ve tutumlara örnek olarak 3 madde sıralayalım:
“Kaçıngan Bağlanma” gibi bağlanma örüntüsü,
Okul hayatı gibi sosyal çevrelerde uyumsuzluk,
Velayete göre anne/baba figürünün eksikliği.
Değindiğimiz üzere bu durumun tek reçetesi ortak ebeveynliktir. Gelin ortak ebeveynliğin tanımını birlikte yapalım. Ortak ebeveynlik, ebeveynlerin romantik ilişkililerini sonlandırıp çocukların ihtiyaçları ve gelişimi üzerine, ebeveyn kimlikleri ile birlikte sınırların belirlenip bir iş birliği yapmasıdır. Aslında süreç görünen kadar zor olmayabilir çünkü ortada her iki taraf için ortak bir değer vardır. Bu değer çocuktur. Ebeveynlerin çocuklarının iyiliği için yapabileceklerini göz önüne getirirsek, kendi ilişkileri ve iletişimleri ne durumda olursa olsun çocuk üzerinde uzlaşabilmelidir. Çocuğunuzun geleceği için sağlıklı bir iş birliği kurmakta ve uzlaşmakta zorlanıyorsanız bir aile danışmanı size bu süreçte rehberlik edebilir ve birlikte bir iş birliği içerisinde doğru adımlar atmanıza yardımcı olabilir. Siz ebeveynlerin uzlaşabilmesi hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu süreç sizce nasıl işler?
Ortak Ebeveynlik Neden Önemli?
Ortak ebeveynlik, boşanmış ailelerde çocukların duygusal ve psikolojik dengelerini koruyabilmeleri açısından büyük önem taşır. Boşanma, çocuklarda kaygı, belirsizlik ve duygusal karmaşıklıklara neden olabilir. Ancak her iki ebeveynin de çocukla aktif ve tutarlı bir ilişki sürdürmesi, bu olumsuz etkileri hafifletebilir ve çocukların daha sağlıklı bir şekilde adapte olmasına yardımcı olabilir. Ebeveynlerin romantik ilişkileri sona ermiş olsa bile, annelik ve babalık rollerini sürdürmeleri, çocuğun sosyal, duygusal ve akademik gelişimini olumlu yönde etkileyen önemli bir unsurdur.
Bu süreçte, her iki ebeveynin de çocukla anlamlı ve sürekli bir bağ kurması, çocuğun kendine olan güvenini pekiştirir ve güvenli bir çevre sağlar. Çocuğun hem anne hem de babadan aldığı destek, onun duygusal dayanıklılığını artırarak stresle başa çıkma becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Aynı zamanda bu iş birliği, çocukların sosyal uyumlarını güçlendirmesinde, empati yeteneklerini geliştirmesinde ve sorumluluk bilincini artmasında önemli bir katkı sağlar. Ortak ebeveynlik, çocuğun boşanma sürecini sadece daha az travmatik hale getirmekle kalmaz, aynı zamanda hayatındaki diğer alanlarda da olumlu bir gelişim göstermesine katkıda bulunur.
Ortak Ebeveynlik Planı Nasıl Oluşturulur?
“Ortak ebeveynlik planı”, planı çizilen bir araba gibi düşünülebilir. Gerekli parçalar mühendis tarafından çizilen plana göre takılır. Bu mühendisi “aile danışmanı” olarak, çizilen planı ise “ortak ebeveynlik planı” olarak düşünebiliriz. Ebeveynler özellikle boşanma sürecinde ortak paydada buluşamayabilirler ve bu yüzden daha çok kendi çıkarlarını gözetebilirler. Aile danışmanı ile aynı masaya oturan taraflar kendi istek ve çıkarlarını masa üzerinde ortak paydaya çekerler. Daha da somutlaştırmak için aile danışmanı; taraflar arasındaki bu çıkarları, özellikle çocuğun ihtiyaçları ve gelişimi doğrultusunda bir “arabulucu” rolü ile ortaya çekmede önemli bir rol üstlenir ve ebeveynlik planı üzerine çalışmalar başlar. Ebeveynlik planı, fiziki ortak ebeveynlik üzerine şekillenen, aileden aileye ve hatta kültürden kültüre değişen bir anlaşmadır. Taraflar; milli/dini bayramlar, çocuğun akademik, sanatsal ve bedensel eğitimi gibi çeşitli konularda nasıl bir iş birliği içerisinde bulunacaklarını belirler. Bu planın önemli bir çıktısını az önce cümle içerisinde geçirdik, “fiziksel ortak velayet”. Fiziksel ortak velayet kapsamında çocuğun hem annesinin hem de babasının evinde kendine ait odası olmalıdır. Çocuğun her iki evde de odasının olması aslında ebeveynleriyle geçireceği süreyi sembolize ederken hem de gerçek anlamda bir odasının bulunması ve çocuğun ebeveynleri arasında daha kolay denge kurması anlamına gelmektedir. Çocuğun odasının önemi, o eve aidiyet hissetmesini güçlendirmesidir. Bu noktada aile danışmanıyla görüşmek çocuğunuza daha dengeli yaşam sunmanıza yardımcı olabilir.
Ek olarak ortak fiziksel velayetin ebeveynler özelinde 4 temel özelliği var:
Zaman Paylaşımı: Çocuk, belirli bir zaman diliminde her iki ebeveynin evinde yaşar. Bu süre haftalık, aylık veya mevsimsel olarak değişebilir.
Dengeli Sorumluluklar: Ebeveynler; çocuklarının bakımında ve günlük ihtiyaçlarının karşılanmasında eşit sorumluluk taşır.
İletişim ve Koordinasyon: Ebeveynler arasında sürekli bir iletişim ve iş birliği gereklidir. Böylece çocuk için tutarlı bir ortam sağlanır.
Çocuğun İhtiyaçları: Fiziksel ortak velayet düzenlemeleri; çocuğun ihtiyaçlarına ve gelişimine göre esnek olmalıdır.
Ebeveynlik Planı Nasıl Uygulanır?:
Aklınızdan geçen soruyu duyar gibiyiz. Her şey bu kadar mükemmel ve kusursuz gidemeyebilir. Evet, elbette plandan sapan ebeveynler olmuştur, olabilir. Çünkü çıkarların her zaman gün yüzüne çıkmamak gibi kötü bir huyu vardır. Tabii ki konu çocuk olunca gerek hukuki süreçler gerekse aile danışmanlığı kapsamında gerekli önlemler vardır. Hukuki açıdan velayetle ilgili çeşitli kanunlar bulunurken, aile danışmanlığı kapsamında hazırlanan ebeveynlik planı ise yazılı olarak taraflara sunulmaktadır. Karşılıklı imzalar atılır ve önlem alınmış olur.
Ortak Ebeveynliğin Zorlukları Nedir?
Ortak ebeveynlik, çocukların sağlıklı gelişimi için önemli bir adım olsa da uygulama sürecinde ebeveynler için bazı zorluklar barındırabilir. Boşanma sonrası;
İletişim sorunları
Eski çatışmaların devam etmesi
Yeni ilişkiler ve Aile Dinamikleri
Maddi durumlar
Farklı ebeveynlik stilleri iş birliğini zorlaştıran faktörler arasında yer alır.
Bu zorluklara rağmen, her iki ebeveynin de çocukların iyiliğini merkeze alarak yapacağı iş birliği, onların duygusal ve sosyal gelişimini olumlu yönde etkileyebilir ve boşanma sürecinin olumsuz etkilerini hafifletebilir.
Çocuk Üzerindeki Olumlu Etkileri:
Sosyal Öğrenme: Çocukların ve bireylerin çevrelerinden, özellikle de ebeveynlerinden ve rol modellerinden öğrenirler. Yani insanlar, gözlemledikleri davranışları benimseyebilirler. Bu bağlamda çocuklar ebeveynlerinin davranışlarını izleyerek, iletişim tarzlarını, sosyal ilişkilerini ve sorun çözme yöntemlerini öğrenirler. Ebeveynlerin tutumları ve davranışları, çocukların kişilik gelişiminde önemli bir rol oynar. Dolayısıyla olumlu rol modeller olmak, çocukların sağlıklı bir şekilde gelişmeleri için kritik bir öneme sahiptir.
Duygusal Destek: Çocuklar, her iki ebeveynin de aktif olarak yaşamlarında yer alması sayesinde daha fazla duygusal destek alır.
İlişkilerde Güçlü Bağlar: Çocuklar, her iki ebeveyniyle de düzenli zaman geçirdiklerinde, bu ilişkilerde derin bağlar kurabilirler.
Duygusal İstikrar: Ortak velayet, çocuklara istikrarlı bir ortam sağlayarak kaygı ve belirsizlik hissini azaltabilir.
Sosyal Beceriler: Farklı ebeveynlerle etkileşim, çocukların sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Empati ve Anlayış: Farklı bakış açılarıyla etkileşim, çocukların empati kurma ve farklılıkları anlama yeteneklerini artırabilir.
Sorumluluk Bilinci: Her iki ebeveynle ortak sorumluluk paylaşımı, çocuklara sorumluluk almayı öğretebilir.
Bağımsızlık Gelişimi: Çocuklar, her iki evde farklı kurallar ve dinamiklerle karşılaşarak bağımsızlık ve esneklik geliştirebilir.
Akademik Başarı: Duygusal ve sosyal destek, çocukların akademik başarılarını olumlu yönde etkileyebilir.
İletişim Becerileri: Ortak velayet, çocukların farklı iletişim tarzlarını öğrenmelerine ve geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Zor Durumlarla Başa Çıkma: Farklı ebeveynlerle ilişki kurma deneyimi, çocukların stres ve zorluklarla başa çıkma becerilerini güçlendirebilir.
Boşanmış Ebeveynler Üzerindeki Olumlu Etkileri
Boşanmak, çiftler arasında gerek hukuki gerek psikolojik açıdan kolay bir süreç değildir. Bu süreçte taraflar boşanmanın doğası gereği yıpranabilir. Ancak, ortak bir çocuğa sahip olmanın getirdiği sorumluluklar nedeniyle iletişimde kalmak büyük önem taşır. Elbette, bu iletişim çocuğun üstün yararı için yapılsa da çiftler üzerinde de olumlu etkileri vardır. Nedir bu olumlu etkiler?
Daha iyi bir iletişim: Ortak ebeveynlik; ebeveynler arasında düzenli ve açık bir iletişim kurmayı teşvik etmektedir.
Duygusal destek: Boşanmış ebeveynlerin ortak ebeveynlik sürecinde birbirlerine sağladıkları önemli bir unsurdur. Ortak ebeveynlik, ebeveynlerin karşılaştıkları duygusal zorlukları paylaşmalarına ve bu süreçte birbirlerine destek olmalarına olanak tanır, böylece her iki taraf da daha güçlü ve dayanıklı hale gelebilir.
Sorumluluk paylaşımı: Ortak ebeveynlik, ebeveynlerin çocuklarının bakımını ve eğitimini paylaşmalarını sağlar. Bu durum, her iki ebeveynin de sorumluluk hissetmesine ve üzerlerindeki yükün azalmasına yol açabilir.
Olumsuz duyguların azalması: Ortak ebeveynlik süreci, ebeveynler arasındaki çatışmaları ve olumsuz duyguları azaltabilir. Ebeveynler, çocukları üzerinde olumlu bir etki bırakmak için daha yapıcı bir yaklaşım benimsemeye teşvik edilirler.
Daha dengeli bir ilişki: Ebeveynler, çocuklarının her iki ebeveynle de dengeli bir ilişki kurmasını sağlamak için iş birliği yapma gerekliliği ile karşılaşır. Bu da ebeveynler arasındaki ilişkilerin daha sağlıklı bir temele oturmasına katkı sağlar.
İzmir'de Çift ve Aile danışmanı arıyorsanız ya da konum fark etmeksizin online olarak görüşmek isterseniz uzmanımızla tanışabileceğiniz 15 dakikalık ücretsiz ön görüşmenin ardından profesyonel destek alabilirsiniz.
Sağlıkla kalın.
Psikoloji Öğrencisi Yiğit Orhan
Psikoloji Öğrencisi Ceren Göle
Comentarios