Darren Aronofsky’nin "Black Swan" filmi, bale dünyasının estetik yoğunluğunu, bir sanatçının mükemmelliğe uzanmaya çalışırken ilerlediği yoldaki psikolojik çöküşüyle harmanlayan çarpıcı bir psikolojik gerilimdir. Filmde Natalie Portman’ın canlandırdığı Nina karakteri, bir yandan “Beyaz Kuğu”nun masumiyetini ve kırılganlığını yansıtırken, diğer yandan “Siyah Kuğu”nun karanlık ve özgür yönünü kucaklamaya çalışır. Bu yolculuk, narsistik kişilik özelliklerinin ve kırılgan bir benlik algısının, bireyin sanrı ve gerçeklik arasında kaybolmasına nasıl neden olduğunu gözler önüne serer.
Ayna Yansımaları ve Narsizm
Film, Nina’nın kendisinin “Kuğu Kraliçesi” olduğu bir rüyayla açılır. Bu rüya sahnesi, onun içsel çatışmalarını ve narsistik eğilimlerini derinlemesine yansıtır. Ayna yansımaları film boyunca sürekli olarak tekrarlanan bir motif olup, Nina’nın kendi içsel dünyasına dair ipuçları verir. Aynada gördüğü görüntüler, gerçek benliğinin değil, onun parçalanan benliğinin yani toplum ve kendisi için yarattığı “persona”nın bir yansımasıdır. Filmin başlarında, diğer dansçılar eski kuğu kraliçesi olan deneyimli balet Beth hakkında konuşurken kamera odağı karakterlerin gerçek görüntülerine değil aynadaki yansımalarındadır. Yönetmen burada kullandığı çekim tekniğiyle, konuşanların karakterlerin kendileri değil personaları olduğunu gösterir. Yine aynı konuşmada diğer dansçılar Beth hakkında olumsuz konuşurken Nina’nın Beth’i savunması, kendisinin de Beth gibi bir idol olma arzusunun dışavurumudur. Ancak bu arzusu, mükemmellik isteğinin narsistik bir yönünü taşır. Narsistik kimlikler, kendilerini yüceltmeye ve sürekli beğenilmeye ihtiyaç duyarlar; Nina’nın "Kuğu Kraliçesi" rolünü elde etme süreci de bu hırsını besler.
Siyah ve Beyaz Kuğu’nun Kimlik Savaşı
Nina’nın içsel çatışmaları, filmde Siyah Kuğu ve Beyaz Kuğu rolleriyle sembolize edilir. Nina’nın sürekli karşılaştığı, koyu renkler içinde kendi yansımasını görmesi, onun bastırdığı karanlık tarafının bir ifadesidir. Bu karşılaşma, Nina’nın benliğinin zıt kutuplarını yüzeye çıkarması açısından oldukça önemlidir. Siyah kuğu rolünün ilk provasında ona rehberlik eden eğitmeninin, Siyah Kuğu rolünü anlaması ve içselleştirebilmesi için Nina’ya söylediği “Şeytani güçler seni kaçamayacağın şekilde çekiyor, kontrol onlarda” ifadesi, onun karanlık yönünü benimsemesi gerektiğini özetler. Nina’nın siyah kuğu olma yolunda rol arkadaşı Lily, bir tür katalizör görevi görür. Lily, Nina’nın aksine doğal bir özgürlük ve rahatlıkla dans ederken, Nina'nın sürekli kontrol arayışı onun mükemmellik arzusunu daha da besler. Nina bir yandan Lily’e imrenerek bakarken diğer taraftan kendisini ondan üstün görür. Bunu Nina, Lily’yi prova yaparken izlediği sırada görürüz. Nina hem fiziksel konumu itibariyle daha yüksektedir hem de kamera açıları bu sahnede Nina’yı alt açı ile çekerken, Lily’yi üst açıdan çeker. Bu da Nina’yı daha yüksekte ve büyük algılamamızı sağlar.
Narsistik Tutumlu Anne ve Benlik Arayışı
Nina’nın annesi, kendi yarım kalmış balerinlik kariyeri hayalini Nina üzerinden gerçekleştirmeye çalışan, oldukça kontrolcü ve narsistik bir figürdür. Annesi, Nina’yı hala bir çocuk gibi görerek onun özerkliğini tanımaz ve onu kendisinin bir uzantısı olarak görür. Nina’nın yatak odasının hala bir çocuk odası gibi düzenlenmiş olması, bu kısıtlayıcı ilişkiyi somutlar. Anne karakteri, Nina’nın bağımsız bir birey olmasını engelleyerek onu, kabul görmek için mükemmel olması gereken ve mükemmelliğin annesinin istediği kişi olabilmesiyle mümkün olacağı düşüncesine saplayarak, kimlik algısını çarpık bir hale getirir. Nina’nın sembolik olarak beyaz kuğudan siyah kuğuya dönüşmesi annesinden kopup bir birey olabilmesi, annesinin narsist tutumundan kurtulmasını da içerir; zira Nina hem annesinin ideallerini yerine getirmek zorunda hisseder hem de kendi bireyselliğini kazanmak için sürekli mücadele eder.
Karanlık Tarafla Yüzleşme
Lily ile olan ilişkisi, Nina’nın bastırdığı karanlık yönleriyle yüzleşmesini hızlandırır ve onu içsel bir kimlik savaşına sürükler. Lily, Nina’nın tam zıttı olarak, özgür ruhlu, kendiliğinden ve rahat bir karakterdir. Bu özellikleriyle Lily, yalnızca Siyah Kuğu'nun zarafeti ve karanlığını değil, aynı zamanda Nina’nın uzun süre baskı altında tuttuğu dürtülerini de simgeler. Nina’nın her zaman kontrolü elinde tutma arzusu ve mükemmeliyet saplantısı, Lily'nin pervasız özgürlüğü karşısında sarsılmaya başlar. Lily’nin varlığı, Nina’nın bilinçdışında bastırdığı dürtülerini uyandırır; böylece Nina, kendi karanlık tarafını kabullenmeye doğru ilerler. Bu süreç, Lily'nin bir "ayna karakter" olarak Nina'nın bastırılmış arzularının ve korkularının somutlaşmış hali olduğunu hissettirir.
Gece kulübü sahnesi, Nina’nın karakterindeki ilk büyük kırılma anıdır. Lily'nin ısrarıyla eğlenmeye çıkan Nina, özgürlüğün ve sınırların ötesine geçmenin tadını alır. Bu sahnede, Nina kendi kimliğinin karanlık yanını kucaklamaya başlar; eğlenceye dalarak, annesiyle arasında yıllardır süregelen kontrol ilişkisini de kırar. Bu adım, Nina’nın film boyunca ilk defa kontrolü elden bırakması ve içindeki özgürlüğü deneyimlemesidir. Kulüp sahnesinde kullanılan renkler ve ışık oyunları, Nina’nın içsel kaosunu ve baskıladığı dürtülerin ortaya çıkışını vurgular. Lily'nin varlığı, Nina’nın sınırlarını zorlayarak onu kendisiyle yüzleşmeye ve içindeki Siyah Kuğu'yu keşfetmeye iter.
Mükemmellik İçin Çekilen Acı
Nina'nın içsel çatışmaları ve sanatında mükemmellik arayışı, Aronofsky’nin filmde sürekli olarak irdelediği bir diğer ana temadır. Sanatçının mükemmeliyet arayışı, benliği ve dış dünyayla ilişkilerini şekillendiren, kimi zaman kendisine zarar veren bir takıntı haline gelebilir. Nina, hem annesi hem de çevresindeki diğer karakterlerin etkisi altında sürekli olarak mükemmellik arayışında bir sanatçıdır. Bu arayış, onu Siyah Kuğu rolü için acı çekmeye ve her türlü bedeli ödemeye hazır hale getirir. Nina'nın narsistik yönleri, kendini başkalarından üstün görme ve mutlak başarıyı elde etme isteği ile birleşerek, onu sanatında doruğa ulaşmak için fedakarlık yapmaya iter. Sanatçı acı çektiği ölçüde sanatını yüceltir ve mükemmelliğe yaklaşır ve yaratıcılığını kazanır. Bu bağlamda; mutlak mükemmeliyet mutlak fedakarlık gerektirir. Bu, ona acı verse de, Nina için mükemmellik her şeyden önce gelir.
Sonuç
Siyah Kuğu, sanatçı kimliğinin kaybolması, mükemmeliyetçilik ve kişiliğin zıt tarafları gibi temaları işleyen, psikolojik derinlikleri olan bir başyapıttır. Nina’nın içsel çatışmaları, sanat ve benlik arasındaki ince çizginin ne kadar tehlikeli olabileceğini gözler önüne serer. Filmin sonu, Nina’nın sahnedeki en büyük zafer anını yaşadığı, siyah kuğunun yıkıcı taraflarını sonuna kadar deneyimlediği trajik bir finale sahiptir.
Emirhan USLU
Psikoloji Öğrencisi
Comments