Bireyin gelişiminin en temel basamağı erken çocukluk dönemidir. Bu dönem hayata atılan ilk adımları ifade eder. Yetişkin insanların bilişsel, dil, fiziksel ve sosyal gelişim sandıkları açıldığında içlerinden erken çocukluk dönemi kazanımları çıkar. Bu dönemde çocuklarımıza vereceğimiz her şey birer hazine niteliğinde bu sandıklarda kullanılmayı bekleyeceklerdir. Peki çocuklarımızın gelişim sandıklarını en parlak hazinelerle doldurmalarına yardımcı olmak için yetişkinler olarak yapabileceklerimiz nelerdir? Bu yazımızda bunlardan biri olan çocuk edebiyatını inceleyeceğiz.
Çocuk Edebiyatı Nedir?
Çocuk edebiyatı; çocuklar için oluşturulmuş yazılı ve sözlü eserleri ifade eder. Dünya tarihi incelendiğinde çocuk edebiyatı, yüzyıllar öncesinde sözlü edebiyatla başlamıştır. Masallar, tekerlemeler, halk hikayeleri, ninniler, bilmeceler, destan ve efsaneler, fıkralar çocuk edebiyatının sözlü türlerinin en güzel örnekleridir. Buna dayanarak söylenebilir ki evet kitaplar edebiyatın çok önemli bir parçasıdır ama “çocuk edebiyatı” sadece az sayfalı, resimli ve büyük yazılı kitaplardan ibaret değildir.
Çocuk edebiyatında yazılı edebiyatın nasıl geliştiğine bakılacak olursa: Çocukların “yetişkinlerin minyatürleri” olmaları algısı yıkılmaya başladıktan sonra yazılı edebiyat çocuklar için de gelişmeye başlamıştır. Yazılı eserlerin içerikleri çocukları göz önüne alarak derlenmeye, konu ve temalar çocuklara uygun seçilmeye ve işlenmeye başlamıştır. Sözlü edebiyatın temellerini attığı çocuk edebiyatı, günümüzde yalnızca çocuklar için yazılan eserlerden oluşur. Bu eserler yetişkin edebiyatından ayrılmış; konu, üslup, resim- yazı oranı, sayfa sayısı, kazandırılmak istenenler gibi kriterler açısından çocuklar için üretilmektedir.
Çocuk Edebiyatı Çocuğa Neler Kazandırır?
“Tamam ben kitabı okuyayım, tekerlemeyi söyleyeyim, bilmeceyi sorayım. Benim bunları yapmanın çocuğuma ne faydası olacak?” gibi haklı bir soru karşısında aşağıdaki maddeleri cevap olarak listeleyebiliriz.
· Okuma Alışkanlığı Kazandırır:
Düzenli olarak okumak, okumayı günlük rutine dahil etmek çocuklar için bir tür disiplin kaynağıdır. Küçük yaşlarda bu alışkanlığı kazanmak çocukların zihinlerinin küçük yaşlardan itibaren aktif tutulmasını, dikkat sürelerinin uzamasını, ileride yaşanacak odak problemlerinin önüne geçilmesini sağlar. Aslında okuma alışkanlığı edebiyatın aşağıda bahsedeceğim tüm faydalarını insanın rutini haline getirir.
· Dil Gelişimi Destekler:
Çocukların yeni kelimeler öğrenmelerini sağlar. Ana dile dair dilbilgisi kurallarını, cümle yapılarını öğrenmelerini kolaylaştırır. Çocuklar kitaplardaki karakterlerden nasıl konuşmaları gerektiğini öğrenirler. Hangi kelimeyi nerde kullanacaklarına, cümleleri nasıl kuracaklarına dair bir prova niteliğindedir.
· Hayal Gücünü Destekler:
Yetişkinlerin elleri değmeden yeterince kuvvetli olan çocuğun hayal gücü serbest bırakılmalıdır. Çocuklara edebiyat yoluyla bir şeyler dikte edilmemeli, çocukların hayal güçlerini destekleyici edebiyat ürünleri seçilmelidir. Bu sayede çocuğun yaratıcı düşünme becerileri aktif olur. Çocuklar farklı karakterler, farklı olay ve ortamlar deneyimleme fırsatı bulurlar.
· Duygusal Dünyayı Güçlendirir:
Daha birkaç yıllık yaşam deneyimleri olan çocuklar; öfke, üzüntü, yas, stres, utanç, kaygı gibi yetişkinlikte bile zorlanılan duygularla nasıl baş edebilir? Çocuklara hayata dair deneyimler sunan çocuk edebiyatı, çocukların henüz tanışmadıkları duyguları öğrenmelerine yardımcı olur. Olumlu ve olumsuz duyguları tanıtır. Bu duyguları yaşamak konusunda yalnız olmadıklarını gösterir. Negatif durumları göğüslerinde yumuşatmayı deneyimleme fırsatı sunar.
· Değerler Hakkında Bilgi Sahibi Yapar:
Evrensel değerlerin en net şekilde görülebileceği yer çocuk edebiyatıdır. Sevgi, yardımseverlik, eşitlik, özgürlük, dürüstlük gibi değerler çocuklar için oluşturulan edebiyat eserlerinde çocukların seviyelerine uygun bir dille aktarılır. Çocuklara bunları nasıl aktaracağını bilmeyen yetişkinler için bu edebiyat ürünleri önemli fırsatlardır.
· Problem Çözme Becerilerini Destekler:
Edebiyat ürünlerinde günlük hayata dair çeşitli olaylara yer verilir. Bir pastayı bölüşmek, hangi oyunun oynanacağına karar vermek, küstüğü bir arkadaşıyla tekrar konuşmak gibi durumlarda ne gibi seçimler yapacaklarını ne şekilde verilen bir kararın daha uygun olacağını düşündürür.
· Ufkunu Açar:
Okumak; çocuğun hiç girilmemiş dünyalara girmesini, hiç konuşmadığı kişilerle iletişim kurmasını sağlar. Dünyaya dair bilgilerle, bildiklerine dair detaylarla düşüncelerini zenginleştirir. Dünyaları kendi etraflarında dönen çocuklara her zaman farklı bir bakış açısı olduğu, öğrenecek daha çok şeyin var olduğu bilincini kazandırır.
· Dünyayı Anlamlandırmasını Kolaylaştırır:
Acemi olmanın zorluğunu çeşitli konularda hepimiz yaşamışızdır. Dünyaya ilk adımlarını atan bireyler için bunun çok daha zor olacağını rahatlıkla anlayabiliriz. Hepimiz biliriz ki çocuklar en çok “Bu ne?” ve “Neden?” sorularını sorarlar. Çevresindekileri anlamlandırmaya bu kadar açık olan çocukları destekleyecek en kıymetli nesneler çocukların seviyelerine uygun, sorularını içeren ve uygun bir dille cevaplayabilen ya da yeni sorular sormalarına teşvik edecek kitaplar olacaktır.
· İfade Etme Becerisini Destekler:
Bilmek ve bildiğin şeyleri aktarmak konusunda bariz bir fark vardır. Çocuk edebiyatı bilinmeyenleri öğretmenin yanında, bilinenin nasıl aktarılması gerektiğini çocuğa gösterir. Var olan bilgilerin karşıya nasıl aktarılırsa daha anlaşılır olacağı, çocuğun kendisine dair şeyleri nasıl ifade edebileceği edebiyat ürünleri sayesinde öğrenilir.
· Sosyal Gelişimi Destekler:
Çeşitli karakterlerin deneyimleri aracılığıyla o karakterlerin hissettiklerini düşüncelerini anlamaya çalışarak empati yapma becerileri gelişir. Bu sayede başkalarının hislerine duyarlılık kazanırlar. Diyalog başlatmayı, kurmayı ve sonlandırmayı öğrenirler. Kimle nasıl konuşulması gerektiği konusunda ipuçları toplarlar. İş birliği yapmayı, gruplaşmayı, toplumdaki sosyal rolleri, çeşitlilik ve farklılıkları bu sayede deneyimleyebilirler.
· Özgüveni Artırır:
Edebiyat ürünleri, çocukları “ben olma” konusunda destekler. Güven, sevgi, sevilme, sevme, öğrenme, bir gruba ait olma, oyun, değişiklik ve estetiklik gibi ruhsal ihtiyaçlarını karşılar. Çocuklara kendi tercihlerini yapabilme ve bu tercihlerin arkasında durabilme fırsatları vereceğinden kendine güvenen bir birey oluşturur.
· Eğlence ve Kaliteli Zaman Geçirmeye Fırsat Tanır:
“Çocuğumla nasıl kaliteli vakit geçirebilirim? Çocuğuma hem bir şeyler kazandırıp hem de onunla nasıl eğlenebilirim?” sorularına verilebilecek en uygun cevaplardan biri çocuğunuzla birlikte edebiyat eserleriyle haşır neşir olmaktır. Yemeğe oturmadan bir tekerleme söylemek, okula giderken bir bilmece sormak, gece yatmadan sevdiğiniz bir masalı anlatmak, uyurken bir ninni söylemek, hayat rutininize çocuk kitaplarını eklemek çok doğru bir karar olacaktır.
Okul Öncesi Öğretmeni Deniz Ergen
Çocukların sağlıklı bir şekilde büyümeleri ve hayatla başa çıkma becerilerini geliştirmeleri için onlara verdiğiniz ilgi ve sevginin yanında duygusal destek ve rehberlik de önemlidir. Oyun terapisi, çocukların duygularını ve düşüncelerini oyun aracılığıyla ifade etmelerine ve zorlayıcı durumlarla baş etmelerine yardımcı olan etkili bir yöntemdir. Eğer çocuğunuzun gelişim sürecinde duygusal ya da davranışsal zorluklar yaşıyorsanız bu konuda oyun terapisi, masal terapisi, resim terapisi gibi alanlarında destek almak istiyor veya bütüncül anlamda İzmir Karşıyaka’da bir çocuk psikoloğuna ihtiyaç duyuyorsanız İzmir Karşıyaka Alaybey’de bulunan merkezimize başvurabilir veya iletişim kanallarımızdan bize ulaşıp 15 dakikalık ücretsiz ön görüşme talep edebilirsiniz.
Sağlıkla Kalın.
Comments